Zor soruların yanıtları var Çocuklara Cinsellik Nasıl anlatılır?
Çocuğun cinsel gelişimi ve eğitimi konusu, özellikle ülkemizde yeterince ele alınmamış ve aydınlığa kavuşmamış bir konudur. Anne-babaları tarafından yetiştirilirken Çocukların ‘ben nasıl dünyaya geldim’ , ‘sevişmek ne demek’, ‘benim neden pipim yok’, ‘nasıl hamile kalınır’ sorularını sorması beklenen ve sağlıklı evredir. Her çocuk bu soruların yanıtını merak eder sorgular, araştırır. İlk başvurduğu kişiler anne-babaları olur anne ve babalarından kafalarını karıştıran sorulara yanıt vermesini isterler. Bu sorulara hazırlıksız yakalanan birçok anne-babayı afallar; kimi anne-baba “ayıp” der geçer, kimi anne-baba “Büyüyünce öğrenirsin.” gibi söylemlerde bulunarak konuyu geçiştirir. Bazı anne-babalar ise gerçekleri anlatmaya çalışır ama nasıl bir dil kullanacağını bilemez. Çocuklar tarafından cinsellikle ilgili sorular geldiğinde ne yapılmalı?
• Okul öncesi dönemde erkek çocuğunun sorularına baba, kız çocuğun sorularına anne cevap vermek zorunda değildir. Bu durum daha çok ileriki yaşlarda cinsel ilişki ile ilgili bilgi verildiği durumlarda geçerlidir. Çocuk merak ettiği soruyu cinsiyet farkı gözetmeksizin anne ve babasına yöneltir. Konuyla ilgili soruyu çocuk kime yönelttiyse onun cevaplaması daha uygundur. • Çocukların cinsellikle ilgili sorduklara sorulara, eksik ya da kaçamak cevaplar vermek neredeyse bir gelenektir. Cinsel eğitim ne çok erken, ne de çok geç olmalıdır. Çocuğun gelişim düzeyine uymayan bilgi, güçlük yaratır. Çocuğa istendiği anda basit, kısa, gerçek, endişesiz cevap verilmelidir. • Çocuklar bu cevapları unutabilirler, fakat yinelemek gereksizdir. • Çocuğunuzdan gelen sorulara cevap verin, sorduğundan daha fazlasına cevap vermemeye dikkat edin. Verdiğiniz bilgi ona yeterli gelmezse başka sorularla daha fazla şey bilmek istediğini size gösterecektir. • Size yöneltilen sorunun cevabını bilmiyorsanız eğer; bu konuyu bana sorman beni çok memnun etti. Bana güvendiğin için teşekkür ederim. Ancak bunu sana en uygun şekilde anlatabilmek için biraz zamana ihtiyacım var.” diyebilirsiniz. • Çocuğun önünde çıplak dolaşmamaya özen göstermeli, ancak çocuğun aniden gelmesi halinde giyinmeyi normal bir şekilde sürdürerek yöneltilecek bazı soruları cevaplamaya hazır olunmalıdır.
Doğru zamanda doğru bilgilendirme yapmak neden önemlidir? • Cinsel bilgi konusunda yardımsız olan çocuk, sonuçta doyumsuz bir merak edinir ve suçluluk duygusuyla yüklenir. • En kötüsü cinsel olayların pek güzel bir şey olmadığı, bu yüzden ilgilenilmemesi sonucuna varır. Sonuçta ilgilenilen konunun yasak, pis ya da günah olduğu inancı yerleşir. Bu durumda çocuk anne-babasına sormaktan vazgeçer aklındaki soruların cevabını başka yollardan( internet, arkadaş) edinmeye çalışır. Bu durum çocuğun yaş grubuyla uyum sağlamayan ve kulaktan dolma bilgi edinmesine sebep olur. 0-1 Yaş Arası Dönem Bebek bezinin genital bölgedeki baskı ve hareketi, bebeğin hoşlandığı haz verici duyumsamalardır. Bebek el ve kol hareketlerini daha iyi kontrol edebilecek kadar biraz daha büyüyünce, tesadüfen cinsel organlarına dokunabilir ve haz verici bir duygunun yeniden yaşamasını istemek çok doğal ve insana özgü olduğundan, bebek yeniden cinsel organlarına dokunmaya çalışır. Erkek bebekler penislerini çekiştirirler, fakat kız bebekler cinsel organlarının gizli olması sebebiyle dokunmakta daha güçlük çekerler, bu sebeple kız bebeklerde cinsel organlarına dokunma daha az görülür. Bazı ana-babalar, bu cinsel ilgiden rahatsız olur ve bunun anormal olduğundan endişelenirler. Oysa bebeklerin bu davranışı tümüyle doğal, normal ve sağlıklıdır. Ne yapılması gerekir? • Bebeğin cinsel organına dokunmasına, tutmasına, çekiştirmesine veya bakmaya çalışmasına aşırı tepki verememek gerekir • ‘Ayıp- günah’, ‘tü kaka’, ‘pipin-çükün düşer’ gibi söylemlerden kaçının. • Çocuğunuz cinsel organını keşfetmesinin cinsel gelişimiyle uygun olduğunu unutmayın bu yüzden sakin bir şekilde çocuğunuzu korkutmadan dikkatini, ilgisini başka yöne çekin. • Cinsel organına dokunması haz verici bir duygu olduğu için ilgisi başka haz verici oyuncak veya keyif alacağı bir oyun kurularak çekilebilir. 1-3 Yaş Arası Dönem Çocuk genellikle 20 aylık olduktan sonra tuvalet eğitimi için yeterli olgunluğa ulaşmaktadır. Buna rağmen bu olgunluğa bazı çocuklar 18.ayda, bazıları 24.ayda ulaşabilirler. Çocuklar bu yaş grubunda istemli hareketleri olduğunu fark ederler, bunlardan en önemlisi idrar ve dışkısını tutma-bırakmadır. Tuvalet eğitimi verilirken bir anda anne-babanın gündemi penis-vajinasından çıkan idrar, anüsten çıkan dışkı olmaya başlar. Gündemin bu olmasıyla beraber artık bezin altında ulaşılması zor olan cinsel organa her daim ulaşılır hale gelir. Bu durumda çocuk cinsel organa daha uzun süre bakma fırsatı ve onu keşfetme şansı bulur. Bu dönemde çocuklar, tuvaletlerini yaparlarken cinsel organlarının biçimlerini görürler, merakla kendilerine dokunmaktan zevk alırlar ve kız-erkek ayrımını yapabilmeye başlarlar. Ayrıca “mahremiyet” kavramları henüz gelişmediğinden, genital bölgelerini bir nesneye veya zemine sürtünme hareketi (mastürbasyon) yapabilirler. Ne yapılması gerekir? • Çocuğunuza vücudun kısımlarına verilen terimsel sözcükleri öğretin. Anne-baba gündelik hayatında çocuğa vücudunun kısımlarıyla ilgili bilgi vermekten çekinmez. Çocuk; elini, burnunu, ağzını, kulağını tanır anne-babanın ağzından bu kelimeler çok rahat çıkarken konu cinsel organa geldiğinde anne-baba penis, vajina söylemekten kaçınır. Bu durum çocukta kaygı uyandırır. Kendi bedenine ait olan parmağı, ağzı, göbeği, ayağı konuşulurken penis ve vajinasının neden yok sayıldığını anlamlandıramaz. Çocuk bu konuyla ilgili bilgi edinmeye çalıştıkça anne-babasın stresini, gerilimini ve rahatsız olduğunu hisseden çocuk bu konunun konuşulmaması gereken, gizli kalması gereken bir konu olduğu mesajını alır ve konuyu kapatır. • Cinsel organların hiç yokmuş gibi davranılması veya başka isimler takılması gerilimi arttırırken doğru sözcükleri, kullanmak hem ebeveynlerin hem de çocukların yaşadığı gerginliği, utanma-sıkılmaları azaltması açısından faydalı olacaktır. • Terimlerin kullanılması bazı vücut kısımlarına sevimli isimler takılırken, diğer kısımlara takmamanın yarattığı kafa karışıklığını ortadan kaldıracaktır. Örneğin, Türkçe’de erkek çocuğun cinsel organı için ‘pipi’ sözcüğü kullanılırken, kız çocuğun cinsel organı için uygun kültürel bir sözcük yoktur. Dolayısıyla kızların cinsel organı başka objelere benzetilerek, veya hiç bahsedilmeyerek, kız çocuklarda değersizlik, kendi özelliklerinin tanınmaması gibi hisler erken yaşta aşılanmaktadır. • Çocuğunuza mastürbasyon yapmanın yasak olduğunu söyler, buna çok fazla tepki verirseniz onun bunu yapmaya olan isteğini ve ilgilisi arttırmış olursunuz. Bu yaşlarda yapılan mastürbasyonun cinsellik anlamı taşımadığını; keyif alma, haz alma amaçlı olduğunu unutmamak gerekir. Çocuğunuza gerekli açıklamayı yaptıktan sonra ilgisini çekebilecek, hoşuna gidecek başka bir alana dikkatini kaydırmak faydalı olacaktır. 3-6 Yaş arası Dönem 3-5 yaş aralığındaki çocuklar, kendi bedenlerini keşfetmiş çocuklardır. Var olan keşfetme istekleri, diğer kişilerin bedenlerine yönelir (kim neye sahiptir, neye sahip değildir). Kendi cinsel organlarının, karşı cinsin cinsel organından farklı olduğu fark ederler. Bu dönemdeki çocuklar sorular (“Benim neden pipim/penisim yok?”, “Onda ne var?”, “Onunki neden farklı” gibi) sorarak ve oyunlar oynayarak(doktorculuk, bebekleri inceleme gibi) meraklarını gidermeye çalışırlar. Kendi bedenlerini ve cinsel organlarını keşfetme amacıyla mastürbasyon davranışları görülebilir. Bu girişimler, onların cinsiyet kavramını daha detaylı anlamalarına yardım eder. Buna ek olarak, bu yaş aralığında anne ile baba arasındaki ilişkiye dair merak başlar. Ne şekilde konuşmak gerekir? • Çocuğunuzu yaşıtlarıyla “cinsel oyunlar” (doktorculuk, karı-kocalık vb.) oynarken bulursanız, onu azarlamamaya ve ona kötü bir şey yapıyormuş hissi aşılamamaya dikkat edin. Bu gibi oyunların amacı cinsel bir aktivite gerçekleştirmek değil, yoğun merak duygusunu gidermektir. Böyle bir durumla karşılaştığınızda, sakin şekilde kıyafetlerini giymelerini isteyin. Vücudun kısımlarına verilen doğru isimleri kullanmasını teşvik etmeye devam edin ve “iyi dokunuş” ile “kötü dokunuş” arasındaki farkı öğretmeye başlayın. bu “özel bölge”lere anne-baba veya doktor dışındaki kişilerin dokunmaması gerektiğini söylemeniz yeterli olacaktır. • Bir saplantı şeklinde olursa, çocuk için evde-okulda nelerin eksik olduğu bulunmalı, bu doyumsuzluk ve çatışmaların nedenlerin aranmalı ve bunların giderilme yolları aranmalıdır. Bu amaçla uzman denetiminde aile yönlendirilerek, olumsuz, yakın çevre ortamı yeniden düzenlenebilir. • Bu dönemde çocukların mastürbasyon yapması beklenen bir davranıştır. Anne-babalar çocuklarının mastürbasyon yaptıklarını gördüğünde genelde paniğe kapılır ve bu durumun hemen önlemini almak için sinirlenir, bağırır veya korkutma yolunu seçerler. Eğer çocuğunuz kamusal alanda veya grup içindeyken kendine dokunmayı alışkanlık haline getirdiyse, çocuğunuza topluluk içindeyken külotunu indirmemesi ve/veya elini külotunun içinde tutmaması gerektiğini kibarca hatırlatın. “Bunu burada yapmamalısın.” gibi net ifadeler kullanın. Çocuğa verilmesi gereken mesaj; bu davranışı yapabilirsin ( günah, pis sözcüklerinin kullanılmaması önemli), bunun hoşuna gittiğini anlıyorum ama toplum içinde uymamız gereken kurallar olduğu, bunu yapmasının doğru olmadığı yönünde olmalıdır. Hangi sorular nasıl cevaplandırılmalıdır? • Genellikle kız çocukları ‘benim neden pipim yok’ sorusunu sorar. Erkek çocuk, kendi cinsel organından gurur duyar. Bu sebeple, kız çocuğununkiyle ilgilenmez. Kız çocuğuna; erkeklerin pipisi olur kızların olmaz demek doğru değildir bunu eksiklik olarak algılayabilirler. Bunun yerine; ‘kız ve erkeklerin cinsel organlarının şekli ve yapısı farklıdır. Erkeklerin cinsel organı penis, kızların cinsel organı vajinadır.’ Açıklaması daha doğrudur. • Ben Nasıl Doğdum? Çocuk bu soruyu sorduğunda hemen o anda yanıt verilmelidir. Ona, “Sen karnımdaki özel bir şeyde büyüdükten sonra vücudumda karnımın altında bebeğin dışarı çıkabilmesi oluşmuş bir açıklıktan dışarı çıktın” denebilir. Gebelik ve doğum gibi olaylardan dikkatle söz edilmelidir. Bu konuda annenin bilgi vermesi daha uygundur. Doğumun acı veren yönü üzerinde durmak yerine, anne olmanın güzelliği ve sevinci anlatılmalıdır. • Neden Erkeklerin Bebeği Olmaz? Çünkü erkeklerin vücudunda bebeklerin büyümesini sağlayan küçük bir yuvacık yoktur. • Evlenmemiş Kişilerin de Bebeği Olabilir mi? Evet. Her yetişkin kadın ve erkek bebek sahibi olabilir. Fakat evlenmeyi beklemeleri, bebeğin bir ailesi ve yuvası olması daha doğrudur. • Seks/sevişmek ne demek?” diye sorar. (“Sevişmek, birbirini seven iki yetişkinin birbirine karşı olan hislerini bedensel yollarla göstermesidir”) Sevişme konusunu anlatırken kişiler arasındaki sevgiyi vurgulamak ve bunun yetişkinler tarafından kullanılan bir tür sevgiyi gösterme biçim olduğunu belirtmek önemlidir.
Seçil BOZKURT Uzman Klinik Psikolog
Kaynaklar https://pavlovspartner.com/cocuga-cinsellik-nasil-anlatilir/ (Uzm. Klinik Psikolog Cansu Torun) Çocuklara cinsellik nasıl anlatılmalı ( Prof. Dr Z. Bengi Semerci ) http://www.hastane.com.tr/kucuk-cocuklar-mastur
Yorumlar
Yorum Yaz